Milli mücadelede ERZURUM

Erzurum , 1828- 1829, 1878 ve 1916 'da üç defa Rus istilâsına uğramıştır. Rusların çok büyük tahribatlar yaptığı bu istilâlar geçici olmuştur. 1877-1878 'de Gazi Ahmet Muhtar Paşa, Ruslar'ı doğuda birkaç defa bozguna uğratmasına rağmen, Rusların sürekli takviye almaları sebebiyle sonuç Ruslar'ın lehine gelişmiştir. Ahmet Muhtar Paşa, Rus General Arshak Ter-Gukasov 'u Karayazı yakınlarında vuku bulan Halyaz meydan muharebesinde (21 Haziran, 1877 ) ; Rus Başkomutanı Ermeni asıllı Melikof 'u da Zivin Meydan Muharebesinde (25-26 Haziran 1877 ) mağlup etti. Rus Çarı, bu yenilginin üzerine General Melikof 'u azletti ve akabinde Ahmet Muhtar Paşa, Rus ordusu ile Kars ve Gümrü arasında Gedikler Meydan Muharebesinde üçüncü defa karşılaştı. Rus ordusunu mağlubiyete uğrattı. Bunun üzerine Osmanlı Sultanı İkinci Abdülhamid Han , Ahmet Muhtar Paşa 'ya " Gazi " ünvanını verdi. Yahniler Meydan Muharebesini ;, 34 bin Türk askeri , 74 bin Rus askerini mağlup ederek kazandı. Ruslar aşırı derecede kuvvet yığınca Gazi Ahmet Muhtar Paşa, ordusunu Erzurum 'a çekti. Türk ordusunun dağilmasını böylece önlemiş oldu. Türk askeri ve Erzurum halkının birlikte verdikleri savunma ve mücadele karşısında Ruslar geri çekilmek zorunda kaldılar. Sonradan Rusların aldıkları ek takviye yardımlar 9 Kasım 1877 - 13 Temmuz 1878 döneminde bölgeyi işgal altında tutmalarını sağlamıştır. Rus devrimi(6 Kasım 1917) üzerine Ruslar, Erzurum 'u terk ederken şehri Ermeni çetelerine teslim ettiler.Ermeni çetelerinin bölgedeki katliam ve tahribatları Ruslar'dan çok daha korkunçtu 27 Şubat 1918 günü Ermeniler Erzurum'un Alaca köyünde Türkleri öldürdü.Erzurum'da Türk çarşıları Ermeniler tarafından yakılmaya başlandı.26-27 Şubat 1918 gecesi Ermeniler Erzurum'da 3000[16] ila 8000 Müslümanı öldürdü.Rus Yarbay Tverdohlebof, Şubat 1918 sonlarında Erzurum'a yakın köylerdeki Türklerin "ortadan kaybolduklarını" bildirmektedir. Türk Ordusu 15'inci Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir, Erzurum 'da Ermeni çeteleri ile girdiği muharebe sonucunda galip geldi ve Erzurum'u Ermeni işgalinden kurtardı (12 Mart, 1918) . Erzurum, bir harebeyi andırıyordu. Ermeni çeteleri binlerce insan katletmişti. Selçuklular ve Osmanlılara ait tarihi eserlerin çoğu Ermenilerce tahrip ve imha edilmişti. Erzurum 'u işgal eden Rus ve Ermeni çetelerinin baskısı sonucu Erzurum 'dan göç eden Erzurumlular, kısa süre sonra tekrar Erzurum 'a dönmeye başladılar. Türk İstiklâl Harbi , Milli Mücadele, Millî Birlik ve Bağımsızlık Hareketinin temeli 23 Temmuz 1919 'da Erzurum 'da toplanan ve Erzurum Kongresi 'nde alınan: 1.Vatan bir bütündür, bölünemez 2.Millet her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı, topyekün kendisini savunacak ve direnecektir. 3.Milli gücü kullanmak ve milli iradeyi hakim kılmak temel ilkedir.kararları ile atılmıştır. İstiklâl Harbi sürecinde Erzurum 'un tarihi yeri ve önemi çok büyüktür. Milli Mücadele, Misak-ı Milli Beyannamesi ile Erzurum 'da fiilen ve hukuken başlatılmış oldu.